Translator's Corner: Harry Potter and the Goblet of Fire

Today I'm trying something new. I'm going to post a sample chunk of translated literature along with commentary and criticism. About a printed page worth of text. I plan to make this a semi-regular feature, and do it in both directions--English translations of Thai books, as well as Thai translations of English books.

Now, please don't take this to mean that I believe I could do a better job translating Harry Potter, or anything for that matter. I absolutely could not. I could never even approach such a massive task. However, it is definitely worth looking at to see what we learn about translation techniques. Sometimes we'll even spot a mistake. It happens.

Up today is a sample from chapter 4 of Harry Potter and the Goblet of Fire, by J. K. Rowling, and its Thai translation, แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับถ้วยอัคนี, translated by งามพรรณ เวชชาชีวะ (Ngarmpun 'Jane' Vejjajiva). Some readers may recognize the translator's name as the author of ความสุขของกะทิ 'The Happiness of Kati'. (She's also the sister of Abhisit Vejjajiva, leader of Thailand's Democrat Party.)

Mr. Weasley was looking around.
นายวีสลีย์กำลังมองไปรอบ ๆ

He loved everything to do with Muggles.
เขาชอบทุกอย่างที่เกี่ยวกับมักเกิ้ล

Harry could see him itching to go and examine the television and the video recorder.
แฮร์รี่เห็นว่าเขาอยากจะไปสำรวจดูโทรทัศน์กับเครื่องบันทึกวิดีโอจะแย่อยู่แล้ว

“They run off eckeltricity, do they?” he said knowledgeably.
“พวกนี้ใช้ไฟฝ้าใช่ไหมครับ” เขาบอกอย่างรู้ดีทั้ง ๆ ที่ใช้คำว่า ‘ไฟฟ้า’ ผิด

“Ah yes, I can see the plugs. I collect plugs,” he added to Uncle Vernon.
“ใช่แล้ว ผมเห็นปลั๊กแล้ว ผมสะสมปลั๊กไฟครับ” เขาเสริมกับลุงเวอร์นอน

“And batteries.
“แล้วก็แบตเตอรี่ด้วยครับ

Got a very large collection of batteries.
ผมน่ะมีแบตเตอรี่สะสมไว้เยอะเชียวครับ

My wife thinks I’m mad, but there you are.”
ภรรยาผมหาว่าผมสติไม่ดี แต่คุณก็มีเหมือนกันนี่ครับ”

Uncle Vernon clearly thought Mr. Weasley was mad too.
เห็นได้ชัดว่าลุงเวอร์นอนคิดว่านายวีสลีย์สติไม่ดีเช่นกัน

He moved ever so slightly to the right, screening Aunt Petunia from view, as though he thought Mr. Weasley might suddenly run at them and attack.
เขาเคลื่อนตัวไปทางขวาเล็กน้อย เอาตัวบังป้าเพ็ตทูเนียไว้ ราวกับเขาคิดว่าจู่ ๆ นายวีสลีย์อาจจะพุ่งเข้าใส่และทำร้ายเอาได้

Dudley suddenly reappeared in the room.
ทันใดนั้นเอง ดัดลีย์ก็กลับเข้ามาในห้องอีกครั้ง

Harry could hear the clunk of his trunk on the stairs, and knew that the sounds had scared Dudley out of the kitchen.
แฮร์รี่ได้ยินเสียงหีบใส่ของกระแทกขั้นบันได และรู้ว่าเสียงนั้นทำให้ดัดลีย์ตกใจและออกมาจากห้องครัว

Dudley edged along the wall, gazing at Mr. Weasley with terrified eyes, and attempted to conceal himself behind his mother and father.
ดัดลีย์เดินถัดกันแนบไปกับผนังห้อง สายตาจับจ้องอยู่ที่นายวีสลีย์และพยายามไปซ่อนตัวอยู่หลังพ่อแม่

Unfortunately, Uncle Ver­non’s bulk, while sufficient to hide bony Aunt Petunia, was nowhere near enough to conceal Dudley.
โชคร้ายที่บั้นท้ายของลุงเวอร์นอนซึ่งใหญ่พอจะบังป้าเพ็ตทูเนียที่ผอมหนังหุ้มกระดูกได้นั้น ไม่มีทางจะบดบังดัดลีย์ได้เลย

“Ah, this is your cousin, is it, Harry?” said Mr. Weasley, taking another brave stab at making conversation.
“อ้อ นี่ลูกพี่ลูกน้องจองเธอใช่ไหม แฮร์รี่” นายวีสลีย์ถาม พยายามรวบรวมความกล้าอีกระลอกที่จะเริ่มการสนทนา

“Yep,” said Harry, “that’s Dudley.”
“ครับผม” แฮร์รี่ตอบอย่างยินดี “ชื่อดัดลีย์ครับ”

He and Ron exchanged glances and then quickly looked away from each other; the temptation to burst out laughing was almost overwhelming.
แฮร์รี่กับรอนสบตากันและรีบเมินมองไปคนละทาง ความรู้สึกอยากระเบิดหัวเราะออกมานั้นรุนแรงจนแทบจะกลั้นไว้ไม่ไหวแล้ว

Dudley was still clutching his bottom as though afraid it might fall off.
ดัดลีย์ยังคงกุมก้นไว้แน่นราวกับกลัวว่ามันจะร่วงหลุดลงมา

Mr. Weasley, however, seemed genuinely concerned at Dudley’s peculiar behavior.
ทว่านายวีสลีย์ดูจะเป็นกังวลกับท่าทีพิกลของดัดลีย์อย่างจริงใจ

Indeed, from the tone of his voice when he next spoke, Harry was quite sure that Mr. Weasley thought Dudley was quite as mad as the Dursleys thought he was, except that Mr. Weasley felt sympathy rather than fear.
จริงทีเดียว เมื่อฟังจากน้ำเสียงของเขาที่พูดต่อมา แฮร์รี่แน่ใจว่านายวีสลีย์คิดว่าดัดลีย์สติไม่ดีเหมือนที่พวกเดอร์สลีย์ก็คิดว่านายวีสลีย์สติไม่ดีเหมือนกัน แต่ก็แตกต่างกันตรงที่นายวีสลีย์รู้สึกเห็นอกเห็นใจดัดลีย์มากกว่าจะนึกหวาดกลัว

“Having a good holiday, Dudley?” he said kindly.
“พักร้อนสนุกไหม ดัดลีย์” เขาถามอย่างอ่อนโยน

Dudley whimpered.
ดัดลีย์ครางหงิง

Harry saw his hands tighten still harder over his massive backside.
แฮร์รี่เห็นมือของเขาบีบบั้นท้ายอันมโหฬารแน่นขึ้นอีก

Fred and George came back into the room carrying Harry’s school trunk.
เฟร็ดกับจอร์จกลับเข้ามาในห้อง พร้อมกับยกหีบใส่ของของแฮร์รี่มาด้วย

They glanced around as they entered and spotted Dudley.
ทั้งสองกวาดตามองไปรอบห้อขณะก้าวเข้ามาและสังเกตเห็นดัดลีย์

Their faces cracked into identical evil grins.
ใบหน้าของฝาแฝดฉีกยิ้มออกมาอย่างเจ้าเล่ห์แสนกลเหมือนกันไม่มีผิดเพี้ยน

“Ah, right,” said Mr. Weasley.
“เรียบร้อย” นายวีสลีย์พูด

“Better get cracking then.”
“จุดไฟเลยดีกว่าถ้างั้น”

He pushed up the sleeves of his robes and took out his wand.
เขาถลกเขนเสื้อขึ้นและหยิบไม้กายสิทธิ์ออกม

Harry saw the Dursleys draw back against the wall as one.
แฮร์รี่เห็นครอบครัวเดอร์สลีย์ถอยกรูดไปกระจุกกันอยู่ติดผนังห้อง

“Incendio!” said Mr. Weasley, pointing his wand at the hole in the wall behind him.
“อินเซนดิโอ!” นายวีสลีย์ร่ายคาถา พลางชี้ไม้กายสิทธิ์ไปยังรูโหว่ที่ผนังด้านหลังเขา

Flames rose at once in the fireplace, crackling merrily as though they had been burning for hours.
เปลวไฟลุกโชติช่วงขึ้นในเตาผิงทันที มีเสียงลูกไฟแตกเปรี๊ยะอย่างร่าเริงราวกับไฟนี้จุดมานานหลายชั่วโมงแล้ว

Mr. Weasley took a small draw­string bag from his pocket, untied it, took a pinch of the powder inside, and threw it onto the flames, which turned emerald green and roared higher than ever.
นายวีสลีย์หยิบถุงหูรูดใบเล็กออกมาจากกระเป๋าเสื้อ เปิดปากถุงออกและหยิบผงในถุงออกมาหยิบมือ ก่อนจะโยนเข้าไปในกองไฟ ทำให้ไฟกลายเป็นสีเขียวมรกตและลุกโชนสูงขึ้นกว่าปกติ

There are a number of interesting things in this passage.

Vocabulary: Here are a few words you may have learned:

• (magic) wand = ไม้กายสิทธิ์ /máai kaay-ya-sìt/ (กายสิทธิ์, referring to an object, means to be enchanted, or to have magical properties; for example, there's an old 70s Thai movie called อัศวินดาบกายสิทธิ์ 'knight of the enchanted sword')
  
• spell = คาถา /khaathǎa/
  
• cast a spell = ร่ายคาถา /râai khaathǎa/ (traditionally this means to recite an incantation)
  
• backside, posterior = บั้นท้าย /bân tháai/
• drawstring bag = ถุงหูรูด /thǔŋ hǔu rûut/ (หู /hǔu/ here is the same word as 'ear', and used for things you hold onto, like หูโทรศัพท์ 'telephone receiver', หูจับ 'handle', หูถุง 'bag/sack handle(s)', etc.)
  

Granted, not all of it is the most useful vocabulary. But this is why it's so critical to read in Thai (or whatever language you study). It allows you to find and digest the less common vocabulary that would otherwise go over your head if you heard it in passing, or in a movie or somewhere.

Transcription: Notice where the translator chooses to use ทับศัพท์ /tháp sàp/ (transcribed words). Words like Muggle (มักเกิ้ล), proper names (แฮร์รี่, รอน, ดัดลีย์), and spell names (อินเซนดิโอ), for example. Simple transcription of proper names is pretty much a given (though not in, say, Chinese, where a little more creativity is involved). But for "Potterisms" like Muggle (an ordinary, non-magical person) or the spell names, the translator might just as well have come up with translations.

Wordplay: There's one instance of word play in this passage (which is part of why I chose it). The character Mr. Weasley is a wizard who is obsessed with non-wizard things, like electricity. But to show how he thinks he knows more than he actually does, the author has him mispronounce 'electricity' as 'eckeltricity'. In the Thai, Mr. Weasley mispronounces the tone of the Thai word for electricity, ไฟฟ้า /fai fáa/, as ไฟฝ้า /fai fâa/.

However, an explanatory note is also given in Thai. Apparently they're worried the reader would miss the joke and think it was a typo (I'm assuming this is exactly what happened when an editor read the draft translation). The English just says "...he said knowledgeably." Its Thai equivalent translates to "...he said knowledgeably, even though he had used the word 'electricity' wrong". Wouldn't want the mispronounced version to become hip new slang! :P

Mistranslations: Inevitably, there are things which the translator will not pick up on. Shades of meaning that native speakers pick up on. But sometimes it's hard to decide what exactly is a mistranslation.

Here's one I think is mistranslated, though:

My wife thinks I’m mad, but there you are.”

ภรรยาผมหาว่าผมสติไม่ดี แต่คุณก็มีเหมือนกันนี่ครับ”

The phrase 'but there you are' is an idiom (more of a Britishism, I'd say) that means 'but so it goes' or 'but that's just how it is'. Here she has translated it as 'but you have (a large battery collection) too.' Which doesn't make any sense at all, sense it's meant to be comical that Mr. Weasley doesn't realize most Muggles would find it strange to have a battery collection. What might have gone here instead--perhaps แต่ก็ยังงั้นแหละ or something similar.

And here's one that at first I thought was wrong, but is probably intentional:

“Better get cracking then.”
“จุดไฟเลยดีกว่าถ้างั้น”

The Thai literally means 'Better start the fire then.' (This is a method of wizard travel in the Harry Potter universe.) Of course, 'get cracking' is an English idiom meaning 'begin, begin without delay'. In this context Mr. Weasley means they should go.

At first glance I thought the translator had misunderstood 'cracking' as 'crackling', referring to the crackling flames of a fire. But after thinking about it, there's not a way to directly translate the idiom. So the translator has chosen to specify the implied action. The word เลย helps retain the meaning of 'immediately, without delay'. It seems to fit the Thai better, too.

Translation is a complex and difficult venture, to say the least. What strikes you as interesting about this text?